De rechten van ouderen zijn in België nog onvoldoende beschermd. Dat zegt Els Van Hoof, Kamerlid voor CD&V en eerder al auteur van een in 2020 goedgekeurde resolutie die pleitte voor een VN-Verdrag om leeftijdsdiscriminatie van ouderen aan te pakken. Daarom wil ze ouderenrechten verankeren in de Grondwet. Van Hoof: “Oud is uitgeblust. Die boodschap krijgen mensen op leeftijd elke dag, al dan niet expliciet, te horen. Ook in ons beleid worden ouderen snel tweederangsburger, dat werd nog duidelijker tijdens de coronapandemie. Ik wil van het recht van ouderen op maatschappelijke inclusie, een fundamenteel grondrecht maken.”
Uit een pas gepubliceerde studie van het IPSOS-instituut op verzoek van Amnesty International in Franstalig België blijkt dat 7 op 10 ouderen het slachtoffer wordt van vooroordelen vanwege hun leeftijd. 1 op 4 heeft minstens één vorm van misbruik meegemaakt, en slechts 67% van de mensen van 75 jaar en ouder zegt in de huidige samenleving geïntegreerd te zijn. Een voorbeeld: 4 op 10 senioren is digitaal niet geletterd en niet in staat om persoonlijke zaken digitaal te regelen. Op het werk heeft bijna een op de vier ouderen het gevoel dat zij anders werden behandeld zodra zij ouder waren dan 55 en nog werkten: jongere werknemers kregen voorrang, na 55 werden zij minder serieus genomen, kregen zij minder verantwoordelijkheid, enz.
CD&V-Kamerlid Els Van Hoof schrikt niet van deze cijfers. Van Hoof: “Dit bevestigt helaas wat we al wisten. Ouderen maken geen volwaardig deel uit van onze samenleving. De coronapandemie heeft hun exclusie nog versterkt.”
In een rapport van Gelijkekansencentrum Unia begin 2021 bleek dat ouderen het vaakst naar voor kwamen in meldingen over discriminatie tijdens de eerste lockdown. Goedbedoelde maatregelen die kwetsbare mensen moesten beschermen, perkten geregeld de autonomie van ouderen in. Een voorbeeld is de regeling van tijdelijke werkloosheid wegens overmacht, waarop initieel alleen personen jonger dan 65 een beroep konden doen, aangezien men ervan uitging dat 65-plussers al een pensioenuitkering krijgen. Die leeftijdsgrens werd pas maanden later geschrapt.
Van Hoof: “Dit toont nog maar eens aan dat stereotypen over het hebben van een oude leeftijd zeer hardnekkig zijn, én een grote impact hebben. Men blijft onbewust een hele leeftijdscategorie gelijk stellen aan risico en kwetsbaarheid, en kijkt niet meer naar de individuele gezondheidstoestand of individuele wensen. Terwijl het gaat om een zeer diverse groep. Het is niet omdat men 65 is, dat men op weg naar de uitgang is. Zelfs onze openbare omroep geeft dat signaal, met het afdanken van coryfeeën Linda De Win en Michel Wuyts.”
Om de negatieve spiraal om te draaien dient Van Hoof een verklaring in, waarin ze vraagt om ouderenrechten te verankeren in de Grondwet. Dit zou dan kunnen gebeuren in de volgende legislatuur, als de Grondwet hiertoe tot herziening geopend wordt. Van hoof: “We moeten een nieuwe stap zetten in de versterking van de rechten van ouderen. Door de maatschappelijke inclusie van ouderen te beschouwen als fundamenteel grondrecht, kunnen positieve verplichtingen opgelegd worden aan de overheid om hier uitvoering aan te geven. Het Grondwettelijk Hof kan nagaan of wetten en decreten in overeenstemming zijn met het grondwettelijk principe. Andere hoven en rechtbanken kunnen besluiten om normen die hiermee niet in overeenstemming zijn, niet toe te passen.”
Daarnaast vindt Van Hoof het ook nodig dat de politiek een positief signaal geeft naar ouderen toe. Van Hoof: “Het zou aantonen dat het parlement ouderenrechten serieus neemt. Laten we een ouderenrechtenverbond starten, over alle partijen heen. Maar laten we vooral ook in ons dagelijks leven starten met ouderen het respect te geven dat ze verdienen. We hebben allemaal een moeder, vader, grootmoeder en grootvader waarvan we willen dat ze goed behandeld worden.”
Van hoof wil dat in ons land de filosofie gevolgd wordt voor de opname van de rechten van personen met een handicap in de Grondwet. Sinds de grondwetswijziging van 17 maart 2021 werd namelijk een artikel toegevoegd dat het recht van personen met een handicap op volledige inclusie in de samenleving waarborgt.
Achtergrond:
Internationale en nationale rapporten brachten de diepgewortelde discriminatie van ouderen reeds aan het licht. Het Chung-rapport in het kader van de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties uit 2010 beschrijft hoe tal van oudere personen wereldwijd niet kunnen genieten van hun basisrechten en disproportioneel getroffen worden door armoede, gebrekkige gezondheidszorg en discriminatie in het algemeen.
Ondertussen zijn ouderen de grootst groeiende bevolkingsgroep. In België zijn 2 miljoen mensen ouder dan 64, ofwel 1 op 5 van de bevolking. Volgens prognoses zal binnen 10 jaar een kwart van de bevolking 65 of ouder zijn.