Vorig jaar liepen al massaal veel handelaars tegen de lamp voor de verkoop van tabaksproducten aan minderjarigen, en dit jaar zijn de cijfers al even dramatisch. Mystery shoppers tonen aan dat het probleem maar niet opgelost raakt.
Al vijf jaar is de verkoop van tabaksproducten aan minderjarigen verboden. Daarvoor lag de leeftijd op 16 jaar. Maar sinds 2019 moeten verkopers dus de identiteitskaart vragen aan klanten als ze twijfelen of die wel meerderjarig zijn. Dat geldt voor tabak, sigaretten en sigaren, maar ook voor allerlei andere producten zoals e-sigaretten, elektronische wegwerpsigaretten, nicotinezakjes, filters of blaadjes. Ook alle rookaccessoires dus.
Uiteraard voert de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid controles uit op het naleven van het verbod. Daarbij zijn de gewone controles van de Inspectiedienst Consumptieproducten niet meteen zeer verontrustend. Dit jaar leverden een kleine 1.400 controles in totaal 107 inbreuken en 71 pv’s op. Tegenover 2023 (10 procent) daalde het aantal overtredingen tot 7 procent.
Jongeren op pad
Maar sinds vorige zomer voert de FOD Volksgezondheid ook geheime controles uit, met zogenaamde mystery shoppers. De overheid maakt daarbij gebruik van jobstudenten die er minderjarig uitzien en op het terrein – onder begeleiding van een ambtenaar – uittesten of handelaars volgens het boekje werken. Vorige zomer leverde dat hallucinante cijfers op. Bij maar liefst 782 van de 1.100 controles (71 procent) trokken verkopers zich niets aan van het verbod.
Afgelopen zomer trokken tieners opnieuw twee maanden lang op pad. En veel beterschap viel er niet te noteren, blijkt uit cijfers die CD&V-Kamerlid Els Van Hoof opvroeg bij minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit). Procentueel daalde het aantal inbreuken heel licht, maar meer dan twee op de drie verkopers gingen nog altijd uit de bocht. In Vlaanderen gaat het om 68 procent, in Wallonië zelfs om 76,5 procent.
“Dit zijn verontrustende cijfers”, reageert Els Van Hoof, “De minimumleeftijd ligt al sinds 2019 op 18 jaar. Er is dan ook geen enkel excuus meer om aan minderjarigen te verkopen of om geen identiteitskaart te vragen. De cijfers dalen ook nauwelijks. Het blijft dus een hardnekkig probleem.”
De CD&V dringt er bij minister Vandenbroucke op aan om voort in te zetten op mystery shoppers. “We zien dat dit een bijzonder effectieve methode is om wie zich niet aan de regels houdt, eruit te halen. Als het ons menens is om roken bij minderjarigen een halt toe te roepen, moeten we echt meer inzetten op efficiënte controlemethodes zoals mystery shoppers.”
Tot nu toe leiden die inbreuken vooral tot waarschuwingen, maar straks kan het ook tot een tijdelijke sluiting van handelszaken komen
Voor minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) is dat ook een evidentie. “Wij zijn de voorbije jaren de strijd tegen tabak aangegaan en we zetten die strijd ook voort. Handhaving is daarbij belangrijk. Met mystery shoppers en een streng optreden wanneer inbreuken worden vastgesteld,” klinkt het op zijn kabinet. Tot nu toe leiden die inbreuken vooral tot waarschuwingen, maar straks kan het ook tot een tijdelijke sluiting van handelszaken komen. Dat is sinds deze zomer wettelijk mogelijk.
De controles met mystery shoppers zijn volgens Els Van Hoof overigens ook een goed instrument om de stijgende populariteit van vapen bij jongeren een halt toe te roepen. Uit cijfers van het Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs blijkt dat één op de vier leerlingen dit jaar heeft gevapet. Dat is een verdrievoudiging sinds de periode voor corona.
Bron: Het Nieuwsblad, 12 november 2024.